Z dniem 21 lutego 2023 roku weszła w życie nowelizacja Kodeksu Pracy, która umożliwia kontrolę trzeźwości pracowników – nie tylko na obecność alkoholu w organizmie, ale również na sprawdzanie narkotyków – środków działających podobnie do alkoholu. Celem kontroli trzeźwości wprowadzonej na podstawie przepisów Kodeksu Pracy jest zapewnienie ochrony życia i zdrowia pracowników, a także innych osób oraz w celu ochrony mienia. Warunkiem dopuszczalności kontroli trzeźwości pracownika jest zgodny z prawem cel takiego badania. Przepisy regulują dwie sytuacje:

  • badanie trzeźwości pracownika w przypadku uzasadnionego podejrzenia, że pracownik znajduje się w stanie po spożyciu alkoholu lub spożywał alkohol w czasie pracy;
  • badanie prewencyjne na obecność alkoholu w organizmie pracownika.

Jakie są procedury wprowadzenia kontroli trzeźwości w miejscu pracy?

Unormowania dotyczące kontroli stanu trzeźwości powinny być określone w aktach wewnątrzzakładowych, które powinny zawierać: sposób przeprowadzenia kontroli, rodzaj urządzenia wykorzystywanego do przeprowadzenia testów, częstotliwość oraz czas przeprowadzania kontroli. Pracodawca o wprowadzeniu kontroli trzeźwości będzie zobowiązany poinformować pracowników w sposób przyjęty u danego pracodawcy, nie później niż na 2 tygodnie przed rozpoczęciem jej przeprowadzania. W przypadku zatrudnienia nowego pracownika objętego kontrolą trzeźwości pracodawca przekazuje temu pracownikowi przed dopuszczeniem go do pracy informacje o sposobie kontroli w zakładzie pracy. W związku z procedurami dotyczącymi kontroli trzeźwości, proce ten wiąże się z przetwarzaniem przez pracodawcę informacji, w tym danych osobowych.

Kogo obowiązuje kontrola trzeźwości w miejscu pracy?

Ustawa nie wyłącza żadnej kategorii pracowników, zarówno w odniesieniu do stanowiska, jak i rodzaju stosunku pracy lub umowy o pracę. Poza pracownikami, kontrolowane mogą być także wszystkie osoby zatrudnione przez przedsiębiorcę na innej podstawie niż stosunek pracy, o czym mowa w art. 221h Kodeksu Pracy. Analiza przepisów prowadzi jednak do wniosku, że procedura kontroli ma objąć nie wszystkich pracowników, lecz wyłącznie wybrane grupy. Chodzi o tych zatrudnionych, na których spoczywa szczególny obowiązek zachowania pełnej sprawności umysłowej, fizycznej i psychicznej. 

Wyróżnia się dwie metody przeprowadzania kontroli:

  • samodzielna, prewencyjna kontrola trzeźwości nawet w przypadku, gdy pracownik nie posiada oznak wskazujących na stan pod wpływem alkoholu – badanie trzeźwości może przeprowadzić pracodawca samodzielnie przy użyciu urządzeń posiadających ważne dokumenty potwierdzające ich kalibrację lub wzorcowanie,
  • w razie uzasadnionego podejrzenia, że pracownik stawił się do pracy w stanie po użyciu alkoholu lub w stanie nietrzeźwości albo spożywał alkohol w czasie pracy, badanie trzeźwości może przeprowadzić powołany do tego organ porządku publicznego przy użyciu metod niewymagających badania laboratoryjnego lub przez zlecone badanie przez organ (np. przeprowadzenie badania krwi).
Nowe przepisy odnoszące się do kontroli trzeźwości mają zastosowanie analogicznie w przypadku kontroli na obecność środków działających podobnie do alkoholu.

Jak przebiega kontrola trzeźwości w miejscu pracy?

Przebieg kontroli pracodawca zamieszcza w dokumencie wewnątrzzakładowym. Pracodawca dokumentuje przeprowadzone badanie trzeźwości w ankiecie przeprowadzenia badania, zawierającej dane osobowe pracownika, osoby przeprowadzającej badanie i osoby, w obecności której przeprowadzana jest kontrola trzeźwości. Po przeprowadzeniu badania i ustaleniu jego wyniku osoba przeprowadzająca badanie przekazuje ankietę pracodawcy. Ustawodawca, dopuszczając kontrolę w miejscu pracy wskazuje, aby nie naruszała ona godności oraz innych dóbr osobistych pracownika. Kontrola pracownika powinna odbywać się jedynie w obecności osoby uprawnionej. Kontrola prewencyjna nie będzie dopuszczalna bez posiadania odpowiednich zapisów w regulaminie pracy lub w obwieszczeniu o kontrolach trzeźwości i na obecność środków działających podobnie do alkoholu. Stwierdzenie braku obecności alkoholu w organizmie albo jego obecność oceniana będzie zgodnie z przepisem art. 46 ust. 2 lub 3 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi.

Kroki, które może podjąć pracodawca po incydencie

Pracodawca po stwierdzeniu, że pracownik znajduje się w stanie po użyciu alkoholu lub w stanie nietrzeźwości albo środka działającego podobnie do alkoholu, a także za spożywanie alkoholu lub zażywanie środka działającego podobnie do alkoholu w czasie pracy, może pociągnąć pracownika do odpowiedzialności porządkowej (art. 108 Kodeksu Pracy) lub materialnej (art. 122 Kodeksu Pracy), a nawet rozwiązać umowę o pracę bez zachowania okresu wypowiedzenia z powodu ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych. (art. 52 § 1 pkt 1 Kodeksu Pracy). Pracodawca tym samym wykonuje obowiązek ochrony zdrowia i życia pracowników, który spoczywa na pracodawcy na mocy art. 207 § 2 Kodeksu Pracy.

 

Potrzebujesz pomocy prawnej?
Skontaktuj się z nami!