Do najczęściej mylonych pojęć w prawie spadkowym należą zrzeczenie się dziedziczenia oraz odrzucenie spadku – czym jednak się różnią i w jakich okolicznościach można z nich skorzystać?

Powołanie do spadku jest czynnością odwracalną, jeśli oczywiście rezygnacja ze spadku nastąpi przed upływem 6 miesięcy od dnia, w którym potencjalny spadkobierca dowiedział się o tytule swojego powołania. Jeśli ten termin upłynie, a potencjalny spadkobierca nie podejmie żadnych czynności, nabycie spadku następuje automatycznie z mocy samego prawa. W tej sytuacji praktycznie niemożliwa jest rezygnacja z odziedziczonego majątku. Jeśli więc w skład spadku wejdą długi – trzeba będzie je spłacić.

Zrzeczenie się dziedziczenia

Zdarza się, że członkowie rodziny nie chcą po sobie dziedziczyć żadnego spadku. Jeśli dana osoba nie chce stać się spadkobiercą, wcale nie musi czekać aż do śmierci spadkodawcy, aby odrzucić jego spadek. Istnieje możliwość zrzeczenia się dziedziczenia, która występuje poprzez zawarcie stosownej umowy jeszcze za życia przyszłego spadkodawcy.

Zgodnie z treścią art. 1048 Kodeksu Cywilnego, spadkobierca ustawowy może przez umowę z przyszłym spadkodawcą zrzec się dziedziczenia po nim. Umowa taka powinna być zawarta w formie aktu notarialnego. Zrzeczenie się dziedziczenia można stosować wyłącznie względem spadkobierców ustawowych – nie jest to dopuszczalne w przypadku spadkobierców testamentowych. 

Warto pamiętać o tym, że zrzeczenie się dziedziczenia obejmuje również zstępnych zrzekającego się, chyba że ustalono inaczej. Zrzekający się oraz jego zstępni, których obejmuje zrzeczenie się dziedziczenia zostają wyłączeni od dziedziczenia tak jakby nie dożyli otwarcia spadku.

Odrzucenie spadku

Odrzucenie spadku może nastąpić dopiero po śmierci spadkodawcy – jest to główny aspekt odróżniający je od zrzeczenia się dziedziczenia. Odrzucenie może przy tym dotyczyć zarówno spadku przypadającego z mocy ustawy, jak i spadku przypadającego na podstawie pozostawionego testamentu. Odrzucenie spadku jest czynnością jednostronną, stąd nie wymaga dla swej ważności zawierania żadnych umów z inną osobą, w tym z innym spadkobiercą lub wykonawcą testamentu.

Odrzucenia spadku można dokonać w jednej z dwóch form:

  • Poprzez złożenie stosownego oświadczenia przed wybranym notariuszem;
  • Wskutek oświadczenia złożonego przed Sądem Rejonowym, w którego okręgu znajduje się miejsce zamieszkania lub pobytu składającego oświadczenie.

Odrzucenie może nastąpić tylko w przypadku, w którym nie upłynął jeszcze 6-miesięczny termin liczony od dnia, gdy dana osoba dowiedziała się o tym, że została powołana do spadku. W praktyce najczęściej ten dzień pokrywa się z datą śmierci spadkodawcy, jednak może on przypadać na znacznie późniejszą datę.

Różnice pomiędzy odrzuceniem spadku a zrzeczeniem się dziedziczenia

Zarówno zrzeczenie się dziedziczenia, jak i odrzucenie spadku jest normowane przez przepisy Kodeksu Cywilnego w Księdze dotyczącej spadków. W przypadku zrzeczenia się dziedziczenia, jak i odrzucenia spadku chodzi o nieprzyjmowanie majątku przez spadkobiercę. Istnieją między nimi jednak pewne różnice, takie jak:

  • Wzajemność – zrzeczenie się dziedziczenia jest umową dwustronną między spadkodawcą a spadkobiercą i jest podpisywana za życia spadkodawcy. Natomiast odrzucenie spadku jest czynnością jednostronną i jest dokonywane przez spadkobiercę po śmierci spadkodawcy.
  • Zmiana decyzji – w przypadku zrzeczenia się dziedziczenia, podpisaną w tej sprawie umowę w formie aktu notarialnego można rozwiązać. Jednak odrzucenie spadku jest decyzją nieodwołalną.
  • Dziedziczenie majątku przez zstępnych – odrzucenie spadku powoduje, że prawo do dziedziczenia przechodzi na zstępnych odrzucającego spadek, natomiast zrzeczenie się dziedziczenia pozbawia spadku również zstępnych spadkobiercy, chyba że w umowie zastrzeżono inaczej.

Zapraszamy serdecznie do naszej Kancelarii po porady dotyczące odrzucenia spadku, zrzeczenia się dziedziczenia oraz innych tematów prawnych.